Hoogleraar natuurkunde, fysische oceanografie en Dynamica van het Klimaat (Buys Ballot Leerstoel) aan de Universiteit Utrecht en senior onderzoeker aan het KNMI.
Item Warmere zomers
‘Kernenergie kan tijdelijke oplossing zijn’
HILVERSUM –Zo lang als dit jaar heeft een warme zomer nog nooit geduurd en zo droog was het ook niet eerder. En wen er maar aan want we gaan een periode tegemoet van warmer weer met een hogere kans op hittegolven. Dat blijkt uit een statistische analyse van de wereldtemperatuur die is uitgevoerd door Sybren Drijfhout(Leeuwarden, 1957) en een Franse collega. ‘Een warme anomalie (afwijking van het gangbare),’ schrijven de twee. De uitkomsten van deze studie vormen een gemene deler voor de hele aardbol en kunnen regionaal variëren. Maar warmer wordt het de komende vijf jaar.
Er woei even een mediastorm over u heen toen uw studie werd geopenbaard.
‘Dat duurde gelukkig maar een dag. Het was saillant dat de publicatie kwam op een moment dat we net een hete zomer hadden. Maar op de timing van publiceren heb je geen invloed. Wij dienden het onderzoek afgelopen winter in en dan is het wachten.’
Wat heeft u onderzocht?
‘Een verwachting van de jaargemiddelde wereldtemperatuur. Dat is wat anders dan een warme zomer voorspellen. Ik spreek dan ook van een verhoogde kans op warmer weer. Waar, dat is niet aan te geven.’
Wat was er aan de hand?
‘Een aantal jaren was de temperatuur stabiel en dat had te maken met extra opname van warmte door oceanen waardoor de opwarming van de atmosfeer staakte. Die warmte komt nu weer uit de oceaan en versterkt de opwarming door broeikasgassen. Ook krijgt de wind kuren. In de afgelopen zomer zagen we een rare slinger in de straalstroom die gewoonlijk van oost naar west op het noordelijke halfrond over ons land heen waait. Door die slinger ontstond een hogedrukgebied dat als het ware boven Scandinavië was vastgepind. Dat hogedrukgebied veroorzaakte een hittegolf, maar door de extra sterke opwarming door broeikasgassen en warmte afgifte van de oceaan werd de hittegolf versterkt. Ook veroorzaakte het hogedrukgebied meestal noordelijke winden die nu warme en droge lucht aanvoerden vanuit Scandinaviëdat eveneens door een hittegolf werd geteisterd. Onweersbuien vanuit het zuiden werden door het hogedrukgebied afgebogen naar het oosten en bereikten Nederland dus niet. Dit alles leidde tot de warmste juni en juli ooit. Records werden gebroken.’
Speelt klimaatverandering een rol?
‘Zeker. De hittegolf werd verergerd door het versterkte broeikaseffect en de warmte die het broeikaseffect de afgelopen tien jaar in de oceaan had gestopt en die nu weer vrij kwam. Ook zien we dat de opwarming boven het arctisch gebied sneller gaat. IJs verdwijnt, er komt meer zonlicht door, er is minder weerkaatsing van het licht, oceanen worden donkerder en absorberen meer warmte waardoor de straalstroom mogelijk wordt afgezwakt of van richting veranderd. Maar dit laatste is nog niet goed onderzocht. Daar zijn wij mee bezig en hier moeten we nieuwe, jonge onderzoekers toe aanzetten. Want ook mijn tijd is maar beperkt. Dit jaar nog schrijf ik een onderzoeksvoorstel naar dit onderwerp. Maar klimaatverandering is evident en heeft gevolgen, al was de hete, droge zomer van 2018 een natuurlijke variatie zoals wij dat noemen.’
De Elfstedentocht op de schaats kunnen we dus vergeten?
‘Die kans neemt sterk af en als het zo doorgaat komt die er nooit meer. We moeten de temperatuurstijging binnen de perken zien te houden. Als we niks doen is de zeespiegel in 2200 mogelijk zes meter gestegen. Hier bedoel ik dan, want de zeespiegel is niet als het oppervlak van water in een teiltje. Dat heeft te maken met de vorm van de Aarde en de zwaartekracht van landmassa’s. Als je van Barcelona naar Istanbul vaart ga je honderd meter naar beneden zonder dat je er iets van merkt. Als behalve luchtstromen ook waterstromen gaan veranderen, krijgen we het hogere water van midden op de Atlantische Oceaan voor onze kust. Zo’n 80 procent van die zes meter komt door het versterkte afsmelten en afkalven van Antarctica. Hoeveel Antarctica aan de zeespiegelstijging gaat bijdragen weten we nog niet precies, maar in het ergste geval kan dat oplopen tot 5 à 6 meter in 2200.’
U maakt zich zorgen?
‘Jazeker. India wordt zó heet. Als de temperatuur van een nat lichaam niet meer onder de 38 graden is, koelt een mens niet meer af. Dat kan permanente koorts tot gevolg hebben. De Nijldelta en Aziatische steden kunnen onder water te komen staan als een deel van de ijskap van Antarctica instort.’
Kernenergie dan? Schoon en CO2-vrij.
‘Daar ben ik op zich geen voorstander van, maar we moeten de discussie wel uit de taboesfeer halen. Als we uit twee kwaden moeten kiezen – fossiele energie blijven gebruiken en doorgaan op de heilloze weg, of tijdelijk kernenergie gebruiken omdat andere bronnen van duurzame energie (zon, wind, aardwarmte) nog niet voldoende benut kunnen worden – dan is kernenergie misschien te prefereren. Het opslagprobleem van radioactief afval blijft wel een probleem. Maar eigenlijk is een oplossing voor het energieprobleem meer iets voor onze ingenieurs en niet iets voor een klimaatwetenschapper.’
Kunnen we rustig van het gas af.
‘Dat is op termijn, en liefst binnen een jaar of 10, absoluut noodzakelijk als we de opwarming van de aarde en de zeespiegelstijging binnen de perken willen houden. Gelukkig hebben we nu een minister die besluiten durft te nemen. En we moeten snel de openbare ruimte groener maken.’
Genoten van het weer?
‘Zeker, en bruin geworden. Ik ben op vakantie naar Terschelling gegaan want wereldwijd toerisme is een aanslag op het milieu. Vliegvakanties zijn belachelijk goedkoop. Als het warm is moet je gewoon in Nederland blijven.’
