SLOTEN – Eppie Dam is een succesvolle Friese dichter en schrijver van proza, kinderboeken, liederen en biografieën (o.a. van Foppe de Haan en Henk Kroes). Hij won tal van prijzen.
Op 30 november 2018 onthulde minister Kajsa Ollongren in de Gysbert Japicxseal van Tresoar het portret dat van hem is gemaakt. In het dagelijks leven was hij onderwijzer.
Geboren 5 maart 1953 in Kollumerpomp (De Pomp) als Ebele (Eppie) Dam.
Woonplaats Sloten.
Relatie Lienke Boot. Met haar woon ik tien jaar gelukkig samen. In 2010 ben ik na 35 jaar gescheiden. Het zijn daarna moeilijke jaren geweest, maar de verhoudingen zijn nu goed. We zien elkaar iedere week om bij te praten en op de kleinkinderen te passen.
Opleiding Pedagogische Academie ‘Claercamp’ Dokkum.
Werk/carrière Onderwijzer op Urk (1974-1990) en later in Balk (1991-2009). Al die tijd heb ik geschreven: proza, poëzie, kinderboeken, biografieën, kerkliederen en koorrepertoire. Verder veel vertaald.
Literaire prijzen Rely Jorritsmapriis (1973, 1975, 2015, drie keer voor een verhaal); Cultuurprijs gemeente Gaasterlân-Sleat (1992); Simke Kloostermanpriis (2001, voor het kinderboek ‘Dingeman krijt wjukken’); vermelding IBBY Honourlist (2014, voor het prentenboek ‘Fjouwer dapper mûskes’); Gysbert Japicxpriis (2017, voor de dichtbundel ‘Fallend ljocht’); Kultuerpriis gemeente De Fryske Marren (2018, voor de dichtbundel ‘Ienkennich lânskip’).
Geloof Ik ben van huis uit gereformeerd, verslond als kind de Bijbel, was op jonge leeftijd in theologie geïnteresseerd en heb zelfs dominee willen worden. Mijn opvattingen hebben echter altijd op gespannen voet gestaan met de orthodoxe geloofsleer. Uiteindelijk heb ik me in 2010 uit laten schrijven. Het heeft aan mijn ideeën en levenshouding niets veranderd. Ik was en ben een christen-humanist en in de basis nog altijd protestant.
Politieke partij/voorkeur Ooit ARP. Algauw opgeschoven naar D66, SP en uiteindelijk GroenLinks. Jan Terlouw en Jan Marijnissen waren politici naar mijn hart. Willem Aantjes, Hannie van Leeuwen ook, alleen voor mij van de verkeerde partij, het CDA. Net als de PvdA, die er onzinnige ideeën over het onderwijs op nahield. Desondanks één keer op Job Cohen gestemd, en ik zou ook Ahmed Aboutaleb mijn vertrouwen gunnen.
Hoogtepunt Dat zijn er vele. Twee springen eruit. In 2008 beleefde ik de première van de Friese versie van de Mattheuspassie van Jan Rot. Hij was er zelf bij in Leeuwarden, in een volle Grote Kerk, en was zeer ingenomen met mijn vertaling. In 2017 mocht ik de Gysbert Japicxpriis in ontvangst nemen, de hoogste onderscheiding in de Friese literatuur. In Tresoar hangt nu mijn kop aan de muur. Gerrit Terpstra maakte het portret, nog weer een hoogtepunt.
Dieptepunt De scheiding. Meteen gevolgd door een vervelend arbeidsconflict op de basisschool in Balk. Beide dingen speelden in dezelfde tijd. Ik heb afscheid en afstand genomen en ben zes jaar op mezelf gaan wonen in Kollum, in de leegstaande bungalow van mijn moeder. Daar kreeg ik prostaatkanker en openbaarde zich de ziekte van Huntington. Veel slechter kan het niet met je gaan, maar mede dankzij de gemaakte keuzes ben ik er sterker uitgekomen.
Voorbeelden Mijn oma. Een zeer vrome vrouw, vroom in de goede betekenis. Ze heeft een grote rol gespeeld in het verenigingsleven van Kollumerpomp. Levenslang presidente van de vrouwenbond en voorzitster van de meisjesvereniging. Ze was puur en standvastig in het geloof. Haar hoge verwachtingen van mij heb ik niet waar kunnen maken. Eppie werd geen dominee. Ik had toen al de gedachte om met de kerk te breken, maar om haar geen pijn te doen heb ik het uitgesteld. Achteraf te lang.
Leermeester Ties Jan Eekhof. Mijn leraar Nederlands in Dokkum. Door hem ben ik van literatuur en vooral van poëzie gaan houden. Nooit heb ik iemand zo gepassioneerd voor horen lezen. Een fijnbesnaard mens en als leerkracht volkomen toegewijd. Zo heb ik zelf ook altijd voor de klas willen staan.
Beste advies Maak je keuzes, en doe het niet te laat.
Inspiratie Het leven zelf.
Eten Wild en vis.
Drinken Rode wijn, en het mag een glaasje meer zijn. Zomers een bitter biertje op het terras. In december een liter berenburg en een fles jonge jenever, maar de rest van het jaar kom ik niet aan sterke drank.
Muziek Ik was vroeger jazz-adept en een uitgesproken Beatles-fan, maar ik luisterde ook toen al naar klassieke muziek. Bach is natuurlijk onovertroffen. Toch weten Schubert en Haydn me net zo te raken.
Concert In Den Haag was ik bij de première van die eerdergenoemde Mattheuspassie van Jan Rot, met een weergaloze Marcel Beekman als tenor. Dankzij de gedurfde keuzes en fenomenale bewoordingen van de hertaler een ervaring voor het leven.
Artiest Ik waardeer artiesten die het literaire koppelen aan een persoonlijke en doorleefde voordracht. Huub van der Lubbe, Maarten van Roozendaal, Alex Roeka, Frédérique Spigt, Claudia de Breij.
TV Alle nieuwsrubrieken, documentaires en consumentenprogramma’s die ertoe doen. Selectief in praatprogramma’s. DWDD is me soms te opgefokt, maar Jeroen Pauw en Eva Jinek vind ik beiden buitengewoon goed.
Film La Grande Boeffe, geregisseerd door Marco Ferreri. Deze zwarte komedie uit 1973 laat een genadeloos beeld zien van de consumptiemaatschappij. De titel vertaald: De grote schranspartij.
Toneelstuk Prins Moreo van Tsjitske de Boer, in 1991 gespeeld door Tryater.
Acteur/actrice Klaasje Postma in Elk Sines , in haar rol van Tsjerkje van de Klieuw.
Krant/tijdschrift/medium Abonnementen: Trouw, Leeuwarder Courant, Friesch Dagblad, De Moanne. Altijd weten wat erin staat: Vrij Nederland, HP/De Tijd, De Groene Amsterdammer. Alleen de laatste haalt nog het oude niveau.
Boek Ik zal de laatste zijnvan Nadia Murad over haar strijd tegen de Islamitische Staat. Ze kreeg in 2018 de Nobelprijs voor de Vrede. Van de 1 miljoen dollar die dat opleverde laat ze een ziekenhuis bouwen in haar geboorteplaats Sinjar.
Gadget Mijn iPhone. Nooit weer zonder. Ik heb altijd de afdankertjes van mijn zoons. Heit loopt liever in andere dingen voorop.
App Ik moet wat snoeien, maar Waze, Wordfeud, WhatsApp mogen nog even blijven.
Sport Wandelen en fietsen.
Hobby’s Lezen. Voetbal kijken, in levenden lijve en op alle niveaus.
Vervoer Nog steeds de auto, al zal dat ooit veranderen.
Vakantie Mijn actieradius is beperkt, dus ieder jaar een week in een huisje zonder drempels ergens in Nederland. Meer heb ik ook niet nodig.
Doen met een miljoen Schenken aan Nadia Murad.
Blij van Live snooker kijken op de BBC.
Somber van De teloorgang van sc Heerenveen.
Hekel aan Mark Rutte en alle naar hem genoemde kabinetten. Ze hebben Nederland verdeeld en uitgekleed.
Kan niet zonder Schrijven.
Wat moet anders? Het klimaat in alle opzichten.
Over vijf jaar Zal ik minder mobiel zijn.
Dichten of schrijven? Dichten is hoogste vorm van schrijven, zoals muziek de hoogste vorm van kunst is.
Kinderboeken of biografieën? Beide. Ik hou er sowieso van om genres af te wisselen of zelfs tegelijk te beoefenen.
Ziekte van Huntington Er is nog weinig aan me te zien, maar de beperkingen stapelen zich op. Ik kan geen twee dingen tegelijk doen, verlies gauw het overzicht en niets gaat nog automatisch. Alles is complex vanwege de veelheid van handelingen. Koffiezetten gaat nog net, maar niet als er iemand bij is als die begint te praten. Eten, stofzuigen en omkleden zijn opgaafjes geworden. Bij de Jumbo kan ik vijf dingen op mijn lijstje hebben, daarna verdwaal ik. Ik heb de ziekte van mijn moeder geërfd, en het ergste is dat ik het aan tenminste één van mijn vier kinderen heb doorgegeven.
Er is te weinig waardering voor onderwijzers En voor politieagenten, verplegers, brandweerlui, ambulancepersoneel en andere hulpverleners. Iedereen had het over de crisis, maar deze zit dieper en is zomaar niet voorbij.
