WEIDUM – Eind 2019 werd herdacht dat Nederland 100 jaar radio had. Het was een Friese pionier die op 6 november 1919 de eerste uitzending in de ether stuurde: de in Weidum geboren dorpsdokterszoon Hanso Henricus Schotanus à Steringa Idzerda (1885-1944).
Die uitzending werd trouwens vanuit een studio in Den Haag gebracht, de stad waar hij met zijn vrouw Gerda Nicolai uit Mantgum in 1913 naartoe was verhuisd.
De eerste uitzending was een twee uur durend muzikaal programma dat een dag eerder in de Nieuwe Rotterdamsche Courant werd aangekondigd als een Soireé Musicale. Tien nummers werden ten gehore gebracht waaronder de grenadiersmars Turf in je ransel. Idzerda praatte het programma zelf aan elkaar. Een paar duizend enthousiaste radioamateurs vingen de uitzending op. Het signaal van Idzerda’s zelfgebouwde PCGG-zender was zo sterk dat de uitzending tot in Engeland was te ontvangen. Een grote primeur voor Nederland en waarschijnlijk voor de hele wereld was een feit. De gratis uitzending had een commercieel oogpunt. Idzerda wilde namelijk met zijn bedrijf Nederlandsche Radio Industrie zoveel mogelijk toestellen verkopen.
Radio stond in die tijd in de kinderschoenen. Het begin werd eind 19e eeuw ingeluid door de Italiaan Guglielmo Marconi (1874-1937). Hij toonde aan dat je met elektromagnetische golven draadloze communicatie tot stand kon brengen. Het lukte hem in 1901 een bericht vanuit Engeland over de Atlantische Oceaan naar Amerika door te seinen. De scheepvaart maakte als eerste gebruik van radiogolven. Daardoor was het mogelijk om in 1912 op de zinkende Titanic 700 opvarenden te redden. In de Eerste Wereldoorlog speelde radiocommunicatie al een rol. Leger en marine waren dan ook de eerste opdrachtgevers van Idzerda, die met zijn bedrijfje Technisch Bureau Wireless onderdelen fabriceerde. Vervolgens sloot de Friese ingenieur een samenwerking met Philips voor de ontwikkeling van een triode om het gesproken woord te kunnen telegraferen. Ze noemen het de IDZ-lamp.
Radio heeft Idzerda roem gebracht, geen geld. Mensen vonden de toestellen te duur, maar Idzerda bleef investeren in de techniek. Met als gevolg dat hij in 1924 failliet ging, ondanks het succes van de programma’s die hij voor de Engelse luisteraars maakte. Met lede ogen zag hij toe hoe Philips radio tot bloei bracht. Idzerda’s rol was uitgespeeld. In 1932 ging hij voor een tweede keer failliet en werd het hem verboden nog langer radio te maken. Zijn al dramatisch verlopen leven eindigde in stijl. Nieuwsgierig als hij was zocht hij in 1944 in Wassenaar naar onderdelen van V2’s die daar in de duinen werden gelanceerd. De Duitsers schoten hem zonder proces dood. Tot maart 1946 bleef de familie onwetend van zijn lot. Erkenning kreeg Idzerda pas toen in 1969 in Weidum een monument ter ere van hem werd opgericht. Nationale bekendheid verwierf hij toen 100 jaar radio werd herdacht en de pionier alsnog de aandacht kreeg die hij verdiende.
