Het Familiebedrijf - Kaasboerderij De Deelen
TIJNJE – Behalve met de lekkerste kaas komen bezoekers op De Deelen ook met een goed en eerlijk verhaal thuis. Boerin Hendrika de Jong (44) zegt namelijk waar het op staat: biologisch is niet duurzamer omdat ruimte, dierwelzijn, aantal dieren en productie dan minder goed in verhouding zijn. Ze geeft zo’n honderd excursies per jaar en opent dan velen de ogen.
‘Ja,’ lacht ze, ‘de mensen gaan vaak met een ander gevoel over het boerenbestaan hier vandaan. Ze krijgen een beter inzicht.’
Kaasboerderij De Deelen is een prachtig bedrijf.
Het bestaat sinds 1976 toen Klaas en Immy de Jong in het kader van de ruilverkaveling naar een nieuwe pleats aan de Warrewei 43 verhuisden. Meteen begonnen ze met het maken van kaas uit de verwerking van eigen melk. Dat was toen (en nog) bijzonder, maar zoon Sietse de Jong (46), de man van Hendrika, vindt het niet ongewoon.
‘Ooit waren er in Friesland ruim honderd melkfabrieken, in de loop der jaren werden de meeste gesloten. Het was groot, groter, grootst. Maar dan komt er ruimte voor de kleine, lokale zuivelbereiding zoals wij hier doen. Twee/derde van onze melk gebruiken we voor de kaasmakerij,’ zegt hij.
Op De Deelen worden alleen kazen gemaakt. Tientallen soorten, qua formaat vrijwel allemaal pondjes en kilootjes. De Riperkrite tsiis, genoemd naar het ruige weidenatuurgebied De Ripen dat grenst aan de laagveenmoerassen van De Deelen en aan de landerijen van de familie De Jong, is een begrip. Het karakter van de streek en van de grassen proef je terug in deze kaas met een smakelijke melange van selderij, bieslook en knoflook.
Cowfitting
Alleen het beste voer is goed genoeg voor de veestapel van 240 stuks melkkoeien die dankzij een excellente cowfitting (koeverzorging) gemiddeld een jaarproductie van elfduizend kilo hebben. Ze krijgen een uitgebalanceerd en mineralen- en energierijk mengrantsoen van gras en kuil met mais plus de bierborstel en suikerbietpulp, die restproducten zijn.
‘Ook wij doen dus aan kringlooplandbouw,’ merkt Hendrika fijntjes op.
Een robot melkt driemaal daags automatisch de koeien, die naar eigen aandrang de gang vinden naar het ingenieus apparaat. Ze hoeven dus nooit luid loeiend op een slaperige of knorrige boer te wachten zoals vroeger wel eens het geval was. Rust, reinheid en regelmaat, dat is wat een koe wil. Net als een baby.
‘De koe volgt hier haar eigen bioritme. Dat wordt niet verstoord en dat komt de productie en kwaliteit ten goede,’ aldus Sietse.
Verantwoord boeren
Hij boert heel bewust, doet aan deelweidegang van jongvee en droogstaande koeien, laat zijn dieren in de stal slootwater drinken, maait de stroken langs de slootkanten niet, geeft aandacht aan weidevogelbeheer, biedt ruimte aan ganzen en verjaagt ze niet, spuit heel zuinig bestrijdingsmiddelen met behulp van GPS-navigatie en camerabeelden, strooit alleen kunstmest om een voedingstekort van de bodem aan te vullen, is matig met krachtvoer enzovoorts. Hij staat en boert dicht bij de natuur, ook letterlijk.
Allemaal factoren die horen bij verantwoord boeren en die een zo laag mogelijke stikstofuitstoot tot gevolg hebben.
Vertekend beeld
Hendrika stoort zich aan de campagnes in de media, aan de politiek rond de landbouw die een vertekend beeld geeft, aan het verdomhoekje waarin de boeren worden gezet: ‘Men vergeet dat de weilanden van boerenbedrijven stikstof opnemen. Geeft een vliegtuig iets terug? Neemt die stikstof op? Nee! Gras- en maisland geeft tienduizend kilo stikstof per hectare terug aan de natuur. Dat haalt een bos lang niet eens. Bij ons zijn bovendien geen dure beheerders nodig. En dan krijgen boeren ook nog een schop na.’
Tijdens excursies tempert ze soms haar toon, maar haar duidelijke boodschap blijft staan als een huis. Gasten krijgen door haar voorlichting een beter idee van wat modern boeren inhoudt.
De ellende is volgens Hendrika begonnen met de ‘vermenselijking van het dier’ en de afstand die de hedendaagse mens heeft tot boerderij en natuur: ‘Er is een categorie die alles zielig vindt, die door het oproepen van emoties de hele agrarische sector in een kwaad daglicht wil stellen. Er wordt geschreven dat de melkveehouderij in Nederland intensief is. Een boerderij met 240 koeien op 150 hectare land intensief? Hoe komen ze erbij. Je bent hier al groot met een beslag van 300 dieren.’
Biologisch boeren niet beter
Biologisch boeren is volgens haar absoluut niet beter en niet heilig: ‘Wat is er tegen op het behalen van een optimaal resultaat? De autofabriek heeft toch ook nauwelijks snijverlies uit een lap staal? Wij halen gewoon een optimaal rendement uit bedrijfsvoering en dieren. Dat is juist duurzaam.’
Voor voedselwinning mag meer waardering komen, vindt ze.
‘Elke dag lijden één miljard mensen honger, sterven er achthonderdduizend mensen door voedselgebrek. Staat de Nederlander daar wel eens bij stil? En dan hier een complete sector willen opdoeken of terug naar de tijd van Ot en Sien? Ik vind het een schande.’
Met minder vleesconsumptie heeft ze geen moeite, wel met de dringende claim van activisten om geen vlees meer te eten: ‘Wat willen ze dan? Hele oerwouden worden gekapt en de groene longen van de Aarde worden vernietigd voor de soja en andere producten die in de vleesvervangers worden verwerkt. Vlees bevat een hoog en hoogwaardig eiwitgehalte en past in een evenwichtig voedingspatroon.’
Nieuwe stal
De afgelopen jaren heeft de familie De Jong flink geïnvesteerd. In 2009 is een nieuwe kaasmakerij met pekellokaal en rijpingsopslag gebouwd. In 2013 verrees een nieuwe stal met op het dak een weerstation dat het op- en neerlaten van de luwteschermen op basis van wind(richting), neerslag en temperatuur regelt. Koeien gedijen beter in een nieuwe geconditioneerde stal, het dierwelzijn wordt verhoogd met heerlijk zachte waterbedden met zaagsel in ruime boxen, massageborstels zorgen voor een optimale bloedsomloop, een automatische uierbehandeling voor de melkbeurt is hygiënisch en voorkomt problemen. Een mestrobot houdt de stalvloer schoon en een voergangrobot schuift gras en kuil netjes voor de hekken. Dit is nog maar een kleine greep uit de evidente voordelen van een moderne bedrijfsvoering. Vorig jaar werd een nieuwe jongveestal in gebruik genomen. Kalveren worden daar groepsgewijs gesocialiseerd en in leeftijdscategorieën in royale boxen waar ze zich onder optimale omstandigheden ontwikkelen tot vaarzen die na anderhalf jaar drachtig worden.
Beleefboerderij
Het bedrijfs- en verdienmodel van De Deelen is ideaal. De kernactiviteit is de melkveehouderij, de tweede tak is de zelfverwerking van eigen melk, de derde taak vormen de educatieve en recreatieve excursies op de zogeheten ‘beleefboerderij’ waar informatiepanelen en beeldschermen informatie verschaffen en de vierde poot van de onderneming is de winkel waar alle kazen te koop zijn plus allerlei zuivel- en streekproducten.
Mond op mondreclame moet de mensen naar De Deelen trekken. Is het niet vanwege de kazen, dan wel om het mooie en goede verhaal; het échte verhaal.
