SPANGA/MODDERGAT – ‘Mijn ouwe kroeg van toen, zong Rients Gratama in de jaren zeventig, is cafetaria geworden, een boze droom van formica en glas.’ Gelukkig is sindsdien de teloorgang van het Friese café niet bewaarheid, maar in diverse dorpen is de kroeg als exponent van de sociale samenhang van de bewoners wel degelijk verdwenen. Het aantal café’ s in Friesland is de laatste decennia met zo’n twintig procent gezakt naar om en nabij de vierhonderd.
En dat is ook niet onlogisch als je bedenkt welke stormen eigenaren en uitbaters van horecazaken hebben moeten trotseren.
De vooruitgangscultuur was zo’n storm: door de toenemende mobiliteit en de opkomst van digitale en sociale media gingen cultureel en kerkelijk leven in diverse dorpen teloor. In andere dorpen was de krimp de boosdoener. Een financiële crisis en de door de overheid gesubsidieerde bouw van dorpshuizen, multifunctionele centra en sportkantines en ook het rookverbod hebben een aantal dorpscafé ’s de das om gedaan. En wat er na meer dan een jaar stilstand dankzij Corona over blijft van dit prachtige culturele erfgoed, is nog maar de vraag.
Toch heeft Rients niet helemaal gelijk gekregen, zo blijkt uit het onlangs verschenen fotoboek met verhalen van 22 café ’s ‘Van Spanga tot Moddergat’, geschreven door de voormalige journalist Wio Joustra van De Volkskrant en de Leeuwarder Courant, gefotografeerd door Anna Huizinga, vormgegeven door Foelke Vosen uitgegeven door Louw Dijkstra. Het boek is vooral een eerbetoon aan de veerkracht van horecaondernemers in deze provincie.
‘God en de grutters mogen dan uit Friesland verdwenen zijn, het café is in veel gevallen gebleven,’ zo staat in het voorwoord. Maar met wat barkrukken en een stamtafel komt de moderne kroegbaas er, op een enkele uitzondering na, niet meer.
Eten is belangrijker geworden dan drinken. Niet in een boze droom van formica en glas, maar in een prettige, rustieke omgeving met couverts en cuisine op niveau. Bergsma Easterein is er een mooi voorbeeld van. In de sfeer van beppe ’s tijd kunnen onder Friese titels de mooiste à la carte gerechten besteld worden: eendenborstfilet met Vadouvan, gebakken diamanthaas met Pecorino om maar eens wat te noemen. Nee, de tijden van een schaaltje pindanoten op de bar en bij hoge uitzondering en stukje kaas, worst of misschien zelfs wel een bitterbal zijn voorbij. Ook de Friese horeca streeft andere verdienmodellen na en als dat ertoe leidt dat die fraaie dorpscafé ’s blijven bestaan, dan is dat mooi meegenomen.
‘Van Spanga tot Moddergat, het café als ziel van het Friese dorp’
Uitgeverij Wijdemeer, prijs 19,90
Te bestellen bij de plaatselijke Boekhandel of bij www.wijdemeer.nl
Albert van Keimpema
