LEEUWARDEN - Er is onverwachts een onbekend portret opgedoken van Rembrandts vrouw Saskia Uylenburgh. Dit was voor de Stichting Culturele Herdenkingen in Fryslân, die dit jaar haar 400ste geboortejaar viert - www.saskia400.nl - niets minder dan een sensationele ontdekking.
Een kunstverzamelaar bezit namelijk een portret van Saskia dat volgens hem tot nu toe onbekend is gebleven. Alleen een enkele Rembrandtexpert heeft er weet van. 'Wij waren zeer verrast door door het portret want we hadden ons uitvoerig verdiept in het leven van Rembrandt en met name Saskia en daarbij ook alle van haar bekende portretten de revue laten passeren. Zo is ons bekend dat wereldwijd in 20 verschillende steden portretten hangen van Saskia. En wat schetste onze verbazing, wij waren Saskia’s portret van deze kunstverzamelaar tot nu toe nergens tegen gekomen!'
Ook Froukje de Jong-Krap, auteur van het dit jaar gepubliceerde boek Saskia Uylenburgh Uit de schaduw van Rembrandt, reageerde heel verrast: zij was tijdens al haar naspeuringen dit portret evenmin ergens tegengekomen. Haar boek is rijk geïllustreerd met vele bekende portretten van Saskia maar dit portret is daarin dus niet opgenomen.
Het portret is enige jaren geleden op een veiling in Zweden aangekocht. De kunstverzamelaar is zeer geïnteresseerd in het werk van Rembrandt en wat uit diens atelier afkomstig is. Hij verklaarde: ‘als kunstverzamelaar zeg ik: dit portret is de vondst van mijn leven’. Hij heeft het werk op bedoelde veiling voor een redelijke prijs op de kop kunnen tikken omdat het aanvankelijk voor een kopie werd aangezien. Uit röntgenopnames is echter onomstotelijk vast komen te staan dat het gaat om een origineel werk. Hij heeft daartoe ook mensen van het Rembrandt Research Project benaderd, onder wie Martin Bijl (voormalig hoofd restauratie Rijksmuseum). Ook is vast komen te staan dat het gaat om Saskia Uylenburgh. Professor Van de Wetering heeft over de schilder nog geen definitief standpunt bepaald. Volgens expert Bijl is het schilderij afkomstig uit de directe omgeving van Rembrandt, zijnde Rembrandt of Govert Flinck. Professor Sumowski, de Duitse Rembrandt-kenner, schrijft het schilderij toe aan Govert Flinck. In het British Museum is een tekening van dit schilderij aanwezig. Niet bekend is of het hier om een voorstudie gaat of om een schets van het schilderij.
Of Rembrandt zelf of Govert Flinck het schilderij heeft gemaakt, het toeval wil dat beiden een connectie met Leeuwarden hebben gehad. Rembrandt natuurlijk via zijn vrouw, de Leeuwarder burgemeestersdochter Saskia Uylenburgh, en Govert Flinck omdat hij rond 1630 enige jaren, samen met Jacob Backer, in de leer was bij schilder / doopsgezind preker Lambert Jacobsz. Deze overtuigde Flincks ouders in Kleef tegen hun aanvankelijke opvatting in dat hun zoon best schilder kon worden (‘gelyk zij ook met hem over een kwamen dat hy haren Zoon met hem mede naar Leeuwarden zou nemen, in zyn huis en onder zyn opzicht, de Konst zoude leeren’). Rond 1633 vertrok Flinck naar Amsterdam en ging daar in de leer bij Rembrandt, die zoals bekend het atelier van Saskia’s neef Hendrick Uylenburg bestierde. Deze Hendrick Uylenburgh heeft voor de ontwikkeling van beide beroemd geworden kunstenaars een cruciale rol vervuld, al was het maar in faciliterende en stimulerende zin en qua opdrachtgevers.
Houbraken vermeldt dat Flinck toen hij Rembrandts atelier verliet (1636) op dat moment Rembrandt's werk zo nabij kwam dat verschillende werken van Flinck als Rembrandt zijn verkocht Zelfs Flincks Zelfportret op 24-jarige leeftijd (nu in de Londense National Gallery) werd tot voor kort gezien als gemaakt door zijn leraar!
Voor de organisatie van Saskia400 maakt het antwoord op de vraag Rembrandt of Flinck feitelijk niets uit. 'De essentie is dat we heel blij zijn met dit tot nu toe onbekende, originele portret van Saskia.'
