Waar blijven de rechte ruggen? FrieslandCampina durfde het 150-jarig jubileum niet te vieren uit angst voor activisten. Wat een slappe houding. FrieslandCampina is een zuivelreus op lemen voeten geworden, en de boeren zijn de paria’s van de samenleving. Het is moeilijk te verteren voor een boerenzoon als ik. Er ligt praktisch geen product in de schappen of de zuivel heeft er een aandeel in, maar we weten het niet eens. Ik maak me zorgen over ons welvaartsniveau in de toekomst. De hoogontwikkelde, hoogst innovatieve zuivelsector is de pijler onder onze economie maar je moet het wel willen weten. Wij zijn helaas te rijk om het onder ogen te willen zien. Maar dat gaat veranderen. Alleen: dan is het te laat. Je zou graag willen dat zo’n grote onderneming als FrieslandCampina zich eens laat horen, gaat vertellen hoe het zit. Met een campagne over weidemelk red je het niet. Bovendien komt die melk in dezelfde tank als de stalmelk, laat u niks wijs maken. Natuurlijk is het prachtig als koeien in de wei lopen, een mooi gezicht, maar de koe schiet er niks mee op. Voor haar is het al gauw te warm. En de boer schiet er ook niks mee op want een warme koe geeft aanmerkelijk minder melk omdat ze energie onder de zon verbruikt. In de moderne stal krijg je automatisch een verkoelende neveldouche als het te warm is. Zo slecht is het in de stal niet. Maar ook dat moet je willen zien. Je hoort FrieslandCampina niet omdat ze niet verder dan de eigen fabrieken kijkt. Gortdroog brengt het bedrijf cijfers naar buiten. In 2030 zijn er volgens FrieslandCampina vijfduizend melkveehouders minder, er zijn er nu tienduizend, omdat die geen toekomstperspectief zouden hebben. Dat is over acht jaar, de helft minder! Bij de bureaucratische mega-onderneming werken mensen die nog nooit op een boerderij zijn geweest. Die maken rekensommetjes hoe alles goedkoper kan. Daar zijn ze voor opgeleid en voor aangenomen. Nou, het sommetje dat je alleen al bespaart op de logistiek als je bij de helft van de adressen melk ophaalt, is gauw gemaakt. Daar hoef je geen hogere wiskunde voor hebben gestudeerd.
Voor het juiste beeld moet ik vermelden dat de vermindering slechts met tien procent minder koeien gepaard zal gaan. De melkplas zal dankzij innovatieve boeren nauwelijks krimpen. Gelukkig maar voor de zuivelfabrieken die zijn ingericht en becijferd op aantallen liters melk. Dat hebben diezelfde rekenkundige kantoorklerken wel verzekerd.
Maar daar zit hem wel de crux: de boer wordt gedwongen groter, moderner en nog efficiënter te worden wil hij rentabiliteit.
Ik sprak onlangs acteur Freark Smink, en eerder beeldend kunstenaar Ids Willemsma (de smid). Prachtige mannen waar Friesland trots op mag zijn. Maar het doet me pijn als de een (Smink, een boerenzoon) zegt weinig meer op te hebben met het boerenbestaan van vandaag de dag en de ander staat te grommen op zijn erf als een mestwagen over het land rijdt. Ik ben niet zo somber als zij en ik ben het ook niet geheel met hen eens, omdat ik de goede kanten van het moderne boerenbedrijf zie en omdat ik heel veel boeren ken die van grote waarde zijn voor landschap en natuur, maar het doet verdriet als het draagvlak afneemt. En zeker als het Friezen zijn die bij onze plattelandscultuur horen. Ik richt mijn pijlen nooit op boeren, wel op overheden, banken, politiek en nu dus ook op melkfabrieken zonder ruggengraat.
Probleem is dat al die wereldverbeteraars die boeren bekritiseren en zich druk maken over het milieu alleen maar naar hun eigen welzijn, naar hun eigen positie en portemonnee kijken. In hun verhalen gaat het over de mensen. Wat maakt het nou uit als mensen verzuipen? Is dat slecht voor de aarde? Zijn wij zo hoogmoedig dat wij denken natuur en klimaat te kunnen verslaan. De aardas hoeft maar een paar millimeter scheven te staan of de gevolgen zijn groot. De magnetische velden en de aardplaten hoeven maar iets te verschuiven, en dat doen ze voortdurend, of de extremen nemen toe.
We denken ook de zee te kunnen keren. Er ligt een plan van een honderden kilometers lange ‘klimaatdam’ tussen Noorwegen en Schotland. Maar het water gaat ook door het Kanaal tussen Engeland en Frankrijk, dus ja, ben ik nou gek? En dat Kanaal afsluiten komt op de kop verkeerd want dan worden de aardse krachten te sterk voor dammetjes. Dat wordt vechten tegen windmolens, of tegen de bierkaai. Luister gewoon naar de oceanoloog Sjoerd Groeskamp. Hij vindt een paar meter zeespiegelstijging niet raar want dat is zo vaak voorgekomen. Maatschappelijk is het wel een probleem, voegt hij eraan toe. Me dunkt. Die maatschappij dat zijn wij zelf. Wij moeten ermee leren leven en subiet stoppen met vervuilen, belasten en vernietigen van Moeder Aarde over de volle breedte. Daar horen ook de zogenoemde groene energiedragers als zon en wind bij terwijl de scheten en de stront van zes miljoen Nederlandse koeien gerelativeerd moeten worden ten opzichte van achttien miljoen schijtende landgenoten, al ben ik van mening dat de mest net als vroeger droog moet zijn wil je die uitrijden. Dat is winst en dus moeten we vrolijk doorgaan met innoveren. Neem geothermie, die schijnt ook zo groen te zijn. Warm water uit de vuurbal die onze Aarde is, kan het nog mooier? Maar al die boringen in de dunne, kwetsbare aardschil tot op drie kilometer diepte, heeft dat dan geen effect? Je hebt boerenverstand nodig om te weten dat zulke ingrepen hoogmoedig zijn. Net zo hoogdravend als raketten voor de lol in de ruimte schieten en zoektochten naar leven op planeten waar het driehonderd graden vriest of heet is. Dan moet je je niet meer druk maken over anderhalve graad opwarming.
Laten we verder gewoon aan het werk gaan. Dat is wel zo goed voor lichaam én geest. Maar ik zie de godganse dag mensen lanterfanten terwijl slager Spijkerman in Akkrum de deuren op gezette tijden moet sluiten omdat geen personeel voorhanden is. Hij legt de vinger op de zere plek: ouders willen hun kinderen niet praktisch vormen en sturen ze naar vrij nutteloze mavo- en havo-scholen. Ze laten ze geen vak meer leren. Veel kinderen zitten thuis met de poes op schoot. De migratiepolitiek is een ramp. Van de immigranten, en dat zijn er best veel want ondanks een krimpende bevolking in Nederland komt er jaarlijks een stad van de omvang van Apeldoorn bij, is 53 procent werkloos. Er zijn geen prikkels meer en de overheid speelt voor Sinterklaas. Laten we leren van het verleden. Met het stichten van de Koloniën van Weldadigheid net over de Fries-Drentse grens, recent uitgeroepen tot UNESCO Werelderfgoed, werd armoede bestreden. Arbeiders kregen een dak boven hun hoofd en dagelijks te eten plus een bescheiden loon, maar ze waren verplicht te werken. In hun zweet des aanschijns verrees een monumentale nederzetting waar mensen die buiten de boot waren gevallen domweg gelukkig waren.
Laat ik afsluiten met een even opzienbarend als hoopvol bericht ten tijde van de transgendermanie: er is een wereldkampioenschap vissen voor vrouwen gehouden. Als er nou één bezigheid is die mij geslachtelijk neutraal lijkt, dan is het wel vissen.
