Terwijl het kabinet Rutte IV een moeizame puzzel moest leggen voor wat betreft het sluitend krijgen van de lopende begroting, kwam het CBS met zeer verassende cijfers over de overheidsfinanciën van het afgelopen jaar. De uitkomsten over 2021 blijken veel beter te zijn geweest dan algemeen werd verwacht. Zo kwam de staatsschuld, na 2 zware coronajaren, uit op 52,1% van het BBP. Slechts een paar procent hoger dan in het topjaar 2019 en ruim binnen de Europese norm van maximaal 60%. Op Prinsjesdag 2020 voorspelde het CPB nog dat in een gunstig basisscenario de staatsschuld per eind 2021 62% zou bedragen en zelfs 72% als een tweede coronagolf zich zou aandienen. Die 2e golf is gekomen en zelfs een 3e en 4e inclusief lockdowns en avondklokken, maar die hoge schuld kwam er niet. Vergeleken met die voorspelling staat de overheid er 20 procentpunt ofwel 150 mrd. euro beter voor. Het begrotingstekort kwam uit op slechts 2,5% ruim binnen de Europese tekortnorm van 3%. Op 30 november vorig jaar werd het begrotingstekort nog geraamd op meer dan 5%. In euro’s een meevaller van 21 mrd.
Waar komen deze meevallers plotseling vandaan? Welnu, de economie draaide verassend goed met een economische groei van ruim 5% in vergelijking tot een eerdere raming van 3,5%. Hogere groei leidt tot hogere belastinginkomsten uit BTW en ondernemingswinsten. Daarnaast: hoe beter de economie draait, hoe minder recht de ondernemer op coronasteun heeft gehad. Maar dit alles is voor het kabinet geen reden voor een feestje. In de Haagse begrotingslogica is een meevaller in het voorgaande jaar geen aanleiding om dit jaar meer geld uit te geven. En dat terwijl er zich dit jaar ruim 25 mrd. euro aan tegenvallers aandient. Deze bestaan uit het herstel van de koppeling van de AOW aan het minimumloon, reparatie van de koopkracht als gevolg van de stijging van energiekosten, extra defensie-uitgaven vanwege de geopolitieke spanningen en als gevolg van het arrest van de Hoge Raad een eenmalige compensatie van spaarders die te veel Box 3 vermogensbelasting hebben afgedragen over de jaren 2017-2021. Om dit gat van 25 mrd. te dichten heeft het kabinet 3 opties. Bezuinigen, de staatsschuld laten stijgen of de belastingen verhogen. De kersverse minister van Financiën is meer politica dan vakminister en schatkistbewaarster. Bezuinigen op het door D66 met veel lawaai binnengehaalde gigantische klimaat en stikstoffonds is geen optie voor haar. Extra lenen lijkt ook van tafel en dus resteert de weg van de minste weerstand: het verhogen van de belastingen op vermogen en de beloning van de DGA. Daarnaast wordt de spaartaks-compensatie uitgesteld tot later dit jaar zodat de pijn niet in dit jaar valt. Allemaal maatregelen waarmee het kabinet de oppositie denkt te verleiden tot steun in de eerste kamer. Geen beleid is ook beleid, denk ik dan maar. Wat de centrale overheid doet kan de lokale overheid ook. Dus grepen vooral de Friese gemeenten de corona-bijwerkingseffecten aan om de WOZ van met name de recreatiewoningen in de provincie draconisch te verhogen. In De Fryske Marren steeg de WOZ van recreatiewoningen tussen 2020 en 2022 met gemiddeld meer dan 40%. Aan de hoogte van de WOZ zijn de forensen- , onroerendezaakbelasting, riool- en afvalstoffenheffing en waterschapsbelasting gekoppeld. Zo steeg bijvoorbeeld de waterschapsbelasting als gevolg hiervan met meer dan 28% in 2022 t.o.v. 2020. En dat terwijl de energieprijzen al meer dan verdubbeld zijn en de inflatie inmiddels tegen de 10% aanschurkt. De recreant die Friesland juist in de armen had gesloten, betaalt de rekening. Niet vriendelijk en niet slim. Het moge duidelijk zijn dat de overheid een belangrijke bijdrage levert aan de daling van de koopkracht en die zal haar invloed op de toekomstige consumptieve bestedingen niet missen. Niet alleen de neveneffecten van het sanctiebeleid tegen Rusland maar juist ook het gevoerde belastingbeleid van de overheidssector maakt een recessie in Europa binnen een jaar zeer waarschijnlijk.
