Voor Eise Eisinga (1744-1828) was doemdenken de aanleiding tot het bouwen van zijn wereldvermaard Koninklijk Planetarium in Franeker, dat een UNESCO werelderfgoed wordt. Er waren in zijn tijd lieden die uit onwetendheid het einde der tijden voorspelden, de planeten zouden op elkaar botsen. Om het tegendeel te bewijzen en te laten zien hoe ons zonnestelsel werkt en hoe de planeten zich bewegen, bouwde hij zijn woonkamer om en ons universum ingenieus na. In wezen verrichtte hij een astronomisch wereldwonder. Zeven jaar (1774-1781) was hij ermee bezig. Zijn vader maakte de houten schijven en tandwielen, zijn broer beschilderde het plafond.
Ik moest hieraan denken omdat hysterie en doemdenken van alle tijden is. Jehovah’s Getuigen bellen aan om je te vertellen dat wanneer je niet in hun gelooft de Aarde zal vergaan. Onheilspellende dreiging en angst zaaien kan werken mensen te bekeren, of liever gezegd: om te turnen. De klimaatmarsen moet je ook in dit licht zien. Men wil een grote beweging op de been krijgen en dan helpt het dat je met hel en verdoemenis dreigt. Elke realiteitszin is weg. De Aarde zal zich echter niks van ons aantrekken, raakt voorlopig niet uit haar baan en roeit eerder de mensheid uit, wat helemaal niet erg is. Ze kan prima zonder mensen.
Dat wij in alle natuurrampen de hand van de mens zien, heeft te maken met onze technologie. Enkele tientallen jaren geleden wist je echt niet wat zich elders, en al helermaal niet in een ander land of continent, afspeelde. Thans registreren zes miljard mobieltjes elke lawine, elke smeltende gletsjer, elke bosbrand, elke aardverschuiving, elke overstroming, elke vulkaanuitbarsting, elke tsunami, elke modderstroom, elke aardbeving, elke orkaan, elke hongersnood. Ja, je wordt er niet vrolijk van en als het allemaal achterelkaar voorbijtrekt zoek je naar verklaringen, er moet iets achter zitten. Nou, het enige wat erachter zit is de Aarde zelf. Kijk maar eens naar een heuvellandschap of een hoogvlakte. Ooit, miljarden jaren geleden, waren dat hooggebergten als de Himalaya.
Ik bracht recent een bezoek aan Natuurmuseum Fryslân in Leeuwarden, raad ik u aan. Daar is namelijk het compleet skelet van een T-Rex tentoongesteld. De Friese paleontoloog Anne Schulp, verbonden aan Naturalis in Leiden, leidde de ontdekking, opgraving en reconstructie. Een indrukwekkende prestatie. Hij wist te vertellen dat de dino die in Montana (VS) lag, 66 miljoen 398.000 jaar oud was. Ongelooflijk, deze precisie. De mens is hyperintelligent. Om die reden ben ik een vooruitgangsdenker en roep ik nooit moord en brand, maar denk ik, niet als wetenschapper maar wel als nieuwsgierige, in reële oplossingen van welk probleem dan ook. Schulp schetste tevens op basis van het geraamte (‘Je bent wat je eet’)) de wereld en de omgeving waarin de T-Rex leefde. Er waren geen poolkappen en het was over de hele aardbol tropisch, minstens 15 graden warmer dan nu. Onnodig te melden dat de zeespiegel veel hoger was. De wetenschappelijke theorie van ompoling (positieverschuiving van het aardmagnetisch veld) is in dezen interessant.
Op de vraag of er nog dino’s zouden bestaan als de meteoriet destijds niet was ingeslagen, antwoordde Schulp dat ze dan wellicht een andere gedaante zouden hebben zoals ook de huidige vogels, die het toen wel overleefden, afstammen van de dino’s. Eén ding is zeker: het zou vandaag de dag veel te koud zijn voor T-Rex en z’n vrienden. En daar waar het wel warm is, is niet genoeg voedsel.
We mogen trouwens ook wel eens de voordelen van opwarming noemen: minder stookkosten, minder kleding, meer wijnbouw en voedselwinning (tomaten, paprika’s, komkommers enz.) in het Noorden, minder behoefte aan zonvakanties, noem maar op. Klimaatverandering kan in bepaalde opzichten ook klimaatverbetering zijn.
Het wroeten in de aarde levert ons veel (winst) op en dat is vanwege de uitputting toch wel zorgelijk. Wij denken altijd dat het boren naar olie en gas ten koste van het milieu gaat, maar dat geldt ook voor alles wat voor onze accu’s en batterijen nodig is. Kobalt, nikkel, strontium, lithium en andere edele aardmetalen zijn nodig voor zonnepanelen en windmolens en zitten in de grond. Het geeft maar aan dat niks zonder impact is. Van alle energiebronnen is kernenergie verreweg het meest duurzaam, het schoonst en veiligst. Maar in de geitenwollensokkenwereld van GroenLinks en D66 krijg je dat niet voor elkaar en de VVD vindt regeren belangrijker dan nadenken en meewerken aan de oplossingen.
Voor het eerst staat water op de agenda. Ik heb me altijd verbaasd hoe goedkoop het is en hoe hoog de kwaliteit. Maar dat moet ook zo blijven. Met een prijsprikkel wil ‘onze’ Vitens, het Friese waterleidingbedrijf is een voorganger, dat we er zuiniger mee omspringen. Helaas denken wij dat vooral de welgestelden het water rijkelijk laten vloeien, maar een modaal gezin wil toch ook graag zomerdag de zwembadjes gevuld hebben. Water is een basisvoorziening en prijsdifferentiatie lijkt mij een hachelijk avontuur.
Niet alleen bij feest en viering wordt gevlagd, ook bij ongenoegen. De Nederlandse driekleur hangt op veel plekken op zijn kop uit protest tegen het stikstofbeleid van de regering. Je kunt hem ook op z’n kop halfstok hangen, zoals de Friese vlag bij Rijksuniversiteit Groningen. Daar wordt de leerstoel Fries opgeheven want daar bespaar je een half miljoen euro per jaar mee. Je vraagt je af wat de invloed van de Friese rector-magnificus Jouke de Vries is. Mijn oud-klasgenoot zou toch in de bres moeten springen voor het Fries, zou je zeggen. Maar de mens mag dan intelligent zijn, hij is ook laf en opportunistisch. Twee eigenschappen trouwens die het overleven vergemakkelijken.
