Er is iets vreemds aan de hand in Nederland. Geen mens is aan de arbeid te krijgen, zo lijkt het. Niemand die nog veertig uur in de week werkt in onze verzadigd geraakte samenleving. Van het grote leger parttimers werken de meesten liever thuis dan naar de zaak te gaan. Ik snap het niet, ik verbaas me. De mentaliteit is erg veranderd. Waar is de werklust van het naoorlogse herrijzend Nederland gebleven? Toen is de basis gelegd voor onze welvaartsstaat. Mooi dat we daar nu van kunnen genieten, maar als ons eens zo hoge arbeidsethos verdwijnt, kunnen we die welvaart niet op niveau houden. Wij zijn verwend. Ik maak me zorgen. Zo komt Nederland niet verder. Begrijp me goed, ik weet dat economische groei niet de meest belangrijke voorwaarde is voor een gelukkig leven, maar ik denk dat we onderschatten wat welvaart ons gebracht heeft en wat we gaan missen.
Niet alleen in werken verdwijnt de motivatie. Ik mis ook de gedrevenheid om te studeren, een opleiding af te ronden, een inspanning te leveren, te investeren in jezelf. In alle sectoren schreeuwen werkgevers om mensen. Advocaten- en accountantskantoren luiden de alarmklok: ze zijn zwaar onderbezet. Oorzaak: veel jongeren duurt het te lang om vijf jaar in de boeken te zitten. Het moet tegenwoordig allemaal snel, iets leren doet men bij voorkeur via YouTube. Zijn wij gek geworden? Ons land wordt, als we niet oppassen, minder competitief. We lopen het risico de concurrentieslag met regio’s met meer dynamiek, zoals Zuidoost-Azië, te verliezen.
Willen wij de economie op gang houden en de welvaartsstaat intact houden, dan moeten we groeien.
Om te groeien is een land van twee zaken afhankelijk: 1) de beroepsbevolking, 2) de arbeidsproductiviteit. Het eerste punt kun je stimuleren door meer en langer te werken. Natuurlijk kan de beroepsbevolking groeien als we nieuwkomers toelaat en het arbeidspotentieel daarvan benutten, maar ongebreidelde immigratie pakt slecht uit voor maatschappij en economie. Wat betreft de arbeidsproductiviteit kan artificial intelligence (a.i.) – kunstmatige intelligentie – de redding zijn door slimmer en efficiënter te werken. Dat hebben we bijvoorbeeld gezien toen de computer zijn intrede deed en later weer toen de digitalisering bepalend werd in ons ondernemen. Technologische ontwikkelingen geven altijd een boost aan arbeidsproductiviteit en economie. Ik vestig daar m’n hoop op.
A.i. zou weleens zo’n nieuwe aanjager kunnen worden, hoewel ik de gevaren van het vervagen van onderscheid, het uitschakelen van de mens, het verdwijnen van beroepen en subtiele, nauwelijks op te merken manipulatie niet bagatelliseer.
Een voorbeeld van a.i. is ChatGTP. Dat is een chatbot op basis van een algoritmenprogramma waarmee je teksten kunt produceren. Het opstellen van een arbeidscontract kan daarmee zo gepiept zijn. Een jurist kan die gewonnen tijd aan iets anders besteden, dus productiever zijn.
Maar dan nog blijft het hoofdprobleem bestaan en dat is onze groeiende inactiviteit.
Wat is hiervan de relatie tot de aandelenmarkten, zult u zich wellicht afvragen. Wel, beleggers houden van groei of groeipotentie. Een bedrijf dat stilstaat is in principe niet levensvatbaar.
Natuurlijk zijn er buitenlandse aandelen een optie en onze gespreide portefeuilles worden die ook opgenomen. Dat laat onverlet dat wij ons land sterk en weerbaar moeten houden.
